Καλοσύνη: ένα υποτιμημένο νόμισμα

Η καλλιέργεια της καλοσύνης είναι ένα πολύτιμο κομμάτι της δουλειάς της υγειονομικής περίθαλψης


Παρακολουθώ - όσο μου επιτρέπει η απαιτητική καθημερινότητα - το εβδομαδιαίο επιστημονικό ιατρικό περιοδικό British Medical Journal (BMJ) για γενική ιατρική ενημέρωση, αλλά και για προσωπικούς συναισθηματικούς λόγους. Με συνδέει με αναμνήσεις, και με την πολύ θετική εκπαιδευτική εμπειρία, τη νοοτροπία και την ατμόσφαιρα των βρετανικών νοσοκομείων, όπως τις έζησα όταν εργάστηκα στη Σκωτία και την Αγγλία στο διάστημα 1975-1976. Μετά δηλαδή από την αναχώρησή μου από την Ελλάδα, και αμέσως πριν από την εγκατάστασή μου για 11-12 χρόνια στις ΗΠΑ. Λοιπόν, σε κάθε νοσοκομείο, ή σε διπλανό κτίριο, υπήρχε ένα μεγάλο σαλόνι για σύντομη  ανάπαυση των γιατρών μετά το μεσημεριανό γεύμα ή στη διάρκεια της εφημερίας. Στο σαλόνι υπήρχαν αναπαυτικά καθίσματα, ένα πιάνο, ένα μπιλιάρδο, ένα μαύρο τηλέφωνο στον τοίχο, πρόσφατα τεύχη του ιστορικού (έτος εκδόσεως 1841) χιουμοριστικού-σατιρικού περιοδικού Punch, και πάντοτε το τελευταίο τεύχος του British Medical Journal. Σύμφωνα με την παράδοση του περιοδικού, το χριστουγεννιάτικο τεύχος κάθε χρόνο είναι λιγότερο επιστημονικό, πιο ελαφρύ και πιο χαρούμενο. Στο φετινό χριστουγεννιάτικο τεύχος, που κυκλοφόρησε στις 21 Δεκεμβρίου 2019, πρόσεξα πάντως ένα πολύ ενδιαφέρον κύριο άρθρο (editorial), με θέμα την αξία της καλοσύνης (kindness) για τις υπηρεσίες υγείας, την υγειονομική περίθαλψη και τα νοσοκομεία. Γράφτηκε από τον Bob Klaber, διευθυντή (consultant) παιδίατρο στο Imperial College Healthcare NHS Trust στο Λονδίνο, και διευθυντή (director) του τομέα ηγεσίας (leadership) στο King’s Fund. Το βρήκα πολύ ενδιαφέρον, και σκέφτηκα ότι μπορεί να ενδιαφέρει και άλλους γιατρούς ή υγειονομικούς γενικότερα. Αποφάσισα έτσι να το μεταφράσω στα ελληνικά. Σε ορισμένες περιπτώσεις διατήρησα και τον αγγλικό όρο εντός παρενθέσεως για την ακριβέστερη - ελπίζω - κατανόηση της έννοιας της ελληνικής λέξης που έχω επιλέξει. Το πρωτότυπο άρθρο στα αγγλικά, μαζί με σχετικές βιβλιογραφικές παραπομπές, βρίσκεται εδώ: https://www.bmj.com/content/367/bmj.l6099. Ιδού λοιπόν το άρθρο:

 

Καλοσύνη: ένα υποτιμημένο νόμισμα

Η καλλιέργεια της καλοσύνης είναι ένα πολύτιμο κομμάτι της δουλειάς της υγειονομικής περίθαλψης

Όταν σκεφτόμαστε για την τελευταία δεκαετία, νιώθουμε ότι έχουμε κάνει ένα μεγάλο λάθος στην υγειονομική περίθαλψη (healthcare). Έχουμε επιτρέψει το κυρίαρχο αφήγημα να περιστρέφεται γύρω από τα χρήματα, απομακρύνοντας την εστίαση (focus), την ενέργεια και την ηγεσία (leadership) από τον κεντρικό σκοπό που είναι η παροχή των καλύτερων φροντίδων που μπορούμε. Ο ισολογισμός των βιβλίων είναι σημαντικός, ιδίως σε ένα σύστημα που χρηματοδοτείται από τους φόρους, και έχουμε καθήκον να αντλούμε αξία για κάθε λίρα που ξοδεύουμε – αλλά τα χρήματα δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα. 


Σκοπός και νόημα

Μια από τις πιο ανθεκτικές στον χρόνο ιστορίες από τον 20ο αιώνα σχετικά με την ηγεσία (leadership) είναι η συνάντηση του Προέδρου John F. Kennedy με έναν καθαριστή όταν για πρώτη φορά επισκέφτηκε το διαστημικό κέντρο της NASA. Όταν ο πρόεδρος τον ρώτησε με απλό καθημερινό τρόπο τι κάνει για τη NASA, ο καθαριστής απάντησε «Βοηθάω να στείλουμε άνθρωπο στο φεγγάρι». Παρόλο που το να στείλεις άνθρωπο στο φεγγάρι είναι σαφώς μια συναρπαστική αποστολή, στις υπηρεσίες υγείας έχουμε μια ακόμα καλύτερη αποστολή - να βελτιώσουμε την υγεία και την ευημερία - που βρίσκεται στον πυρήνα της ανθρωπιάς και που έχει να κάνει με το να εμπνέουμε ελπίδα, συμπόνοια και καλοσύνη σε όλες τις κοινότητες και τους πληθυσμούς.

Υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις για τη σημασία που έχουν ο δεσμός (kinship) και η καλοσύνη για την υγεία και την ευημερία των ανθρώπων. Σε μια έκθεση για το Carnegie UK Trust που υποστηρίζει την ανάγκη να επικεντρώνεται η δημόσια πολιτική περισσότερο στις σχέσεις (relationships), η Julia Unwin περιγράφει την καλοσύνη ως ανατρεπτική (disruptive) - καθώς αλλάζει τις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους, τους θεσμούς, και τους οργανισμούς. Περιγράφει την ανάγκη να είσαι δίγλωσσος στο «ορθολογικό» (rational) και το «συγγενικό» (relational), και τα δύο να βρίσκονται σε ισορροπία. Για να το κατορθώσεις απαιτείται μια μεγάλη στροφή μακριά από την κυρίαρχη εστίαση στον έλεγχο, τη σχέση αξίας-χρήματος, την ένδειξη, τους στόχους, τα οργανωτικά και επαγγελματικά όρια, τα ποσοτικά δεδομένα και τη λογοδοσία προς μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση που δίνει έμφαση στις σχέσεις (relationships), τους συνδέσμους (connections), την πρόκληση και την εμπιστοσύνη.

Ένα μείζον εμπόδιο είναι η εγγενής προκατάληψη (bias) των συστημάτων μας για μέτρηση, τα οποία δίνουν πολύ μεγαλύτερη αξία σε ποσοτικά δεδομένα παρά σε ποιοτικές μετρήσεις και εκβάσεις (outcomes) που εστιάζουν σε ιστορίες. Η καλοσύνη έχει εδώ και καιρό περιγραφεί με απολογητικούς όρους και οι άνθρωποι διστάζουν να τη χρησιμοποιούν ως εργαλείο επειδή «θεωρείται σαν κάτι μαλακό και αφράτο». Ίσως χρειάζεται να αρχίσουμε να εκτιμούμε την καλοσύνη για αυτό που πραγματικά είναι – η σκληρή, εστιασμένη στην αποστολή, λειτουργική άκρη (business end) της υγειονομικής περίθαλψης.

Μια μελέτη για τον ρόλο της καλοσύνης στη βελτίωση των εκβάσεων (outcomes) σε ασθενείς με καρκίνο αναγνώρισε έξι τύπους καλοσύνης: βαθιά ακρόαση (listening), καθαρή ενσυναίσθηση (empathy), γενναιόδωρες δράσεις διακριτικής προσπάθειας που ξεπερνάνε ότι οι ασθενείς και οι οικογένειές του αναμένουν, έγκαιρη φροντίδα που ελαττώνει το stress και το άγχος, απαλή ειλικρίνεια (gentle honesty) στις συζητήσεις και τους διαλόγους, και στοχαστική (thoughtful) υποστήριξη για τις οικογένειες και τους φροντιστές (carers) των ασθενών. 

 

Καθαρότερη εικόνα  

Οι νέοι που αρχίζουν τις καριέρες τους στην υγειονομική περίθαλψη έχουν συχνά μια καθαρή εικόνα της αποστολής της περίθαλψης και την αποφασιστικότητα να διατηρήσουν αυτήν την εστίαση (focus). Αλλά αυτή εύκολα χάνεται στην πολυπραγμοσύνη (busyness) της καθημερινής εργασίας, η οποία θολώνει τη διαύγεια του σκοπού. Οι συνέπειες για τους κλινικούς, τις οικογένειες, τους ασθενείς και τις κοινότητες είναι πολύ εκτεταμένες.

Έχουμε μια οικουμενική κρίση στην υγειονομική περίθαλψη, με τους υπολογισμούς να δείχνουν ότι 40 εκατομμύρια επιπρόσθετοι εργαζόμενοι θα χρειαστούν μέχρι το 2030. Αν οι σημερινές τάσεις συνεχιστούν, οι υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης θα έχουν έλλειμμα 18 εκατομμυρίων – με περισσότερες από μία στις πέντε θέσεις κενές. Οι πάροχοι του NHS στην Αγγλία αναφέρουν έλλειμμα σχεδόν 100.000 “ισοδυνάμων χρόνου εργασίας” (working time equivalent) προσωπικού στην περίθαλψη, που αντιπροσωπεύει 1 στις 11 θέσεις. Οι αιτίες είναι πολύπλοκες και πολυπαραγοντικές, αλλά το πώς οι εργαζόμενοι στην υγειονομική περίθαλψη φέρονται ο ένας στον άλλον φαίνεται ότι είναι αποφασιστικής σημασίας και είναι κάτι που μπορούμε να επηρεάσουμε και να βελτιώσουμε.    

Αντλώντας από την πείρα της εργασίας του σε 77 χώρες, ο Marc Britnell, πρόεδρος και ανώτερος εταίρος (senior partner) στον τομέα της οικουμενικής υγείας για την εταιρεία επαγγελματικών υπηρεσιών KPMG, υποστηρίζει ότι εις πείσμα του ενθουσιασμού μας για τεχνολογική καινοτομία «το ευγενικό άγγιγμα και η ζεστή καρδιά ενός ανθρώπινου όντος είναι η ουσία της περίθαλψης». Προτείνει ότι η επείγουσα και παρατεταμένη δράση για να επανασυνδεθεί το προσωπικό με τους ασθενείς και μεταξύ τους θα βοηθήσει να αναπτυχθεί το ικανοποιημένο (fulfilled), παραγωγικό, και ορμώμενο από κίνητρα (motivated) εργατικό δυναμικό που χρειαζόμαστε.      

Η καλοσύνη είναι ένα βασικό συστατικό στην υγειονομική περίθαλψη επειδή το συναίσθημα που νιώθουν τα άτομα όταν δέχονται ή δίνουν καλοσύνη μπορεί να παρέξει το αναγκαίο κουράγιο για να αναλάβουν δράση. Όπως λέει ο Marshall Ganz, senior lecturer στον τομέα της ηγεσίας (leadership), της οργάνωσης και της κοινωνίας των πολιτών (civil society) στο Harvard University, «Η ελπίδα μάς εμπνέει και, μαζί με την αυτο-αποτελεσματικότητα (self-efficacy) [την αίσθηση ότι μπορείς να πραγματοποιήσεις μια αλλαγή] και την αλληλεγγύη (αγάπη, ενσυναίσθηση), μπορεί να μας κάνουν να δράσουμε». Ή, όπως ο συγγραφέας του 18ου αιώνα Samuel Johnson εξηγεί, «Η καλλιέργεια της καλοσύνης είναι ένα πολύτιμο κομμάτι της δουλειάς της ζωής»


22 Δεκεμβρίου 2019


Ακολουθήστε μας στο facebook και στο twitter: